Followup, nawiązanie, przenośnia, a może już krzyżówka? Gdzie jest granica pomiędzy dobrze złożonym wersem, a przekombinowaną linijką?

Pewnie dziś znowu coś zmaluję, mów mi Caravaggio
Jak znajdę coś to awanturę tak jak Caravaggio

Miałem ostatnio okazję napisać recenzję najnowszego albumu Deysa “Tape Of The Ninja”. W pierwotnej formie poruszyłem w niej aspekt licznych nawiązań oraz przytłaczającej ilości followup’ów. Moje przemyślenia jednakże zajęły stanowczo za dużo miejsca, więc naturalnie byłem zmuszony zmienić formułę artykułu. Temat jednak utkwił mi w głowie i przez dłuższy czas prosił się o własny felieton. No i się do doczekał. Warunki też okazały się do tego korzystne. Nadchodząca płyta Patokalipsy, vlog Zeusa oraz dobrze przyjęty sprzedażowo debiut Young Multiego. Mamy już elementy odniesienia, to przejdźmy do wyjaśnienia podstawowych w tym felietonie zwrotów. Myślę, że z czystym sumieniem podzielimy sobie wersy raperów na trzy kategorię. Pierwszą będą gry słowne. Tutaj, aż się prosi o zacytowanie Białasa “Wmawia ci, że zdobył to, o czym śnisz / A on nie ma sosu nawet na ryż”. Oczywiste użycie słowa sos jako określenie pieniędzy lub gęstego płynu stworzonego na bazie różnych składników. Proste, prawda? A cieszy. Kolejną kategorię stanowią followupy, gdzie sprawa już nie jest taka prosta. Słowo, którego często raperzy albo nadużywają, albo się nim bronią, albo błędnie definiują. Najprościej mówiąc Follow-Up, bo taka jest jego poprawna forma gramatyczna, jest swojego rodzaju parafrazą. Tede nawinął kiedyś “Nie ma rapu bez followup’u”. No i coś w tym jest. Bo ów forma pisanej linijki ma wiele zastosowań. Często jest wykorzystywana jako naprowadzanie na daną inspirację, czasem jako odniesienie do tematu. Zdarza się, że przybiera również formę zaczepki. Dochodzi jednak do tego, że zarzut kserowania kogoś zaczyna podchodzić pod “zajebisty follow’up mordeczko”. Jako jeden z prostszych przykładów, podam cytat ze wspomnianego wcześniej albumu Dawida: “Tape Of The Ninja, katana kill cam / Chudy, złoty, blady, za głodny na feedback”. Fani muzyka z miejsca skojarzą fragment z linijką “To tylko ja, chudy, złoty, blady skurwiel” pochodząca z nagranego wspólnie z Quebonafide numeru “Ciernie”. Przejdźmy dalej. Ostatnią kolumnę zapełnią nam słowa i zwroty, których znaczenia przeważnie nie znamy. Dzięki raperom każdy z nas już doskonale wie, co oznacza C’est La Vie. To jest jednak nic przy tym, jakie gdzieniegdzie muzycy potrafią rzucić słowa. Zazwyczaj wyszukane na siłę w słowniku wyrazów obcych lub pochodzące z łaciny. Dodaje to podobno uznania. Czy raperzy naprawdę potrzebują, aby ludzie postrzegali ich jako mądrzejszych, niż są naprawdę?

Teraz leży pieniądz jak pod Erytreą
Jestem epidemią z wizją dzieci emo

Fani zjawiska dumnie nazwanego Patokalipsa, uznają temat za wręcz śmieszny. Czy najlepsze nie są właśnie wielokrotne rymy i liczne dna, bez względu na który wers nie spojrzysz? Jest to przecież aspekt, który niewątpliwie odróżnia rap od reszty gatunków muzycznych. Największy nacisk, a przynajmniej teoretycznie, kładziony jest na warstwę liryczną. Pato wydając drugi wspólnym album “RAIN”, co nie powinno kogokolwiek dziwić, stawia właśnie na ten aspekt. Czy w takim razie pytanie zawarte w temacie felietonu, nie ma oczywistej dpowiedzi? No właśnie nie. Gdyż dochodzi do takich sytuacji, iż Young Multi nawija : “Na nadgarstku ma być Dziadek Mróz, ej”. Za nic nie zgadniesz o co Michałowi chodzi. Ostatecznie sam Multi musiał wytłumaczyć nurtującą fanów zagadkę – “Zegarki wysadzane diamentami wyglądają jakby były pokryte lodem a pierwsze co skojarzyło mi się z lodem w trakcie pisania tego wersu był Dziadek Mróz – stąd w taki sposób nazwałem ten rodzaj zegarka”. Tak przy okazji, warto wspomnieć, że Multi na swoim rapgeniusie osobiście ma status “Top Scholar”. Wracając jednak do tematu, czy przypadkiem nie przechodzimy z dobrego wersu do mocno przekombinowanego? Gdzie jest granica? Z podobnym problemem zmaga się Zeus. W jednym ze swoich QaA mówi: “Zawarłem mnóstwo podtekstów, których ludzie nie odkryli. Wręcz uważam, że najfajniejsze rzeczy, które napisałem nigdy nie zostaną odkopane i trzeba mi z tym żyć”. Przerost formy nad treścią? Po wejściu na geniusa zobaczycie przeogromną ilość tłumaczeń na jego profilu. Jednak Kamil dalej twierdzi, że to jeszcze nie to. Tutaj pojawia się kolejny aspekt, zupełnie odbiegający od pozostałych. Postawcie się na chwilę w roli takiego artysty. Wchodzicie do studia, nagrywacie wers, który ma prawie 10 znaczeń, a i tak słuchacze przejdą obok niego obojętnie. Frustrujące, prawda?

Mój fan ma na imię przechuj i czemuż tak to wplatam
Bo twój ma chuja w uszach i tylko potrafi sapać 

Na sam koniec, trochę subiektywnej opinii na ten temat. Uważam, że każdy słuchacz ma własną granicę. Osoby czytające więcej książek, mają szanse na podłapanie innych nawiązań, niż zawzięty fan kinematografii. Zbyt idealistyczne podejście do wersów, kończy się jednak kompletnym niezrozumieniem ze strony słuchacza. Przejdźmy teraz na chwilę ze skrajności w skrajności. Rzucanie linijek mających znaczenie jedynie dosłowne jest zupełnym marnotrawstwem i dla wielu niewykorzystanym miejscem w tekście. Czy złoty środek jest pomiędzy? Też nie do końca. Nasuwa się więc tylko jeden wniosek. Niech każdy artysta pisze takie teksty, z jakich będzie dumny. Słuchacze sami wybiorą tego muzyka, który będzie im pod tym względem odpowiadał. Czasami mniej, znaczy po prostu więcej.

Nowy kolor to ja, kolor to ja nie wiesz co mam w planach – nawijał Młody Jan w tytułowym „Nowym kolorze”. Już wtedy metamorfoza z najbardziej oldschoolowego oldschoolowca młodego pokolenia na najbardziej oldschoolowego newschoolowca była mocno zaskakująca. Po tym jak żył w tempie boom do bap wyskoczył w kolorowych ciuchach na pastiszowym klipie z Taco Hemingwayem i wywrócił do góry nogami swój wizerunek. Jak się okazało w dniu premiery – to nie był jednorazowy zabieg. To całkiem nowy Otsochodzi, który maluje tęcze stylów nad polskim rapem. Tak więc dlaczego „Nowy kolor” jest nowym kolorem gry?

Bo jest nową perspektywą newschoolu.

Kolejna osoba po m.in. PlanieBe pokazuje, że newschool wcale nie musi kojarzyć się z trapem, skrrt i z deka debilnymi tekstami. Janek proponuje świetną alternatywę. Stanął gdzieś w rozkroku pomiędzy wszystkimi obecnymi trendami – z tym, że wyciągnął z nich to co najlepsze. I nieważne jakie zabiegi stosuje – stosuje je z głową i w dobrym tonie.  Można powiedzieć, że rodzima rap scena w końcu doczekała się grupy młodych osób, którzy nie kopiują bezmyślnie rapu zza Oceanu.

Bo to milowy krok żeby oderwać się od łatki Joey Badassa.

Szczerze mówiąc już nie mogłem przesłuchać porównań do małolata z Brooklynu. Na hasło Młody Jan pierwszy stwierdzeniem jakie słyszałem było kopia Badassa 1:1. Fakt, można znaleźć podobieństwa, ale czy do tego stopnia żeby to eskalować w pierwszych dwóch zdaniach na temat Otsochodzi? Chyba nie. „Nowy kolor’ to potężny krok żeby oderwać się od tej łatki. Zupełnie inne podziały rytmiczne, ponakładane efekty na wokale, podbitki, nawet sposób pisania tekstów (powtórzenia na zakończeniach etc.). Oldschoolowa nawijka została rzucona w kąt, a na piedestale staną nowy Janek, z nową wizją siebie.

Bo Janek tak jak nikt dogaduje się z weteranami.

Włodi, Pelson. Druga „fala” – O.S.T.R. i Pezet. Nie dlatego, że ładnie to wygląda na papierze i odwali za PR-owców połowę pracy. Dlatego, że z tego wychodzą naprawdę dobre rzeczy. Weźmy pod lupę współpracę z Włodim. To już trzeci wspólny numer – poprzednie „ĆpuNY” i „Przywilej” to jedne z najmocniejszych pozycji na kartach albumów „Nowa stara szkoła” i „Wszystkie drogi prowadzą do dymu”. Pelson? Piękna historia z zawieszeniem mikrofonu na kołku na płycie Janka (płyta Pjusa się nie liczy). Włodi i Pelson zrobili ukłon w oldschoolowym kierunku. Z kolei Ostry i Pezet poszli w zdecydowanie bardziej newschoolowe klimaty. Najbardziej w tym wszystkim podoba mi się konfrontacja dwóch zupełnie innych pokoleń. Tak duża różnorodność tylko in plus dla Janka.

Bo ta płyta jest wypełniona dystansem, kolorem, pozytywnym vibem.

Po prostu. Bez silenia się na sztuczny uśmiech.

Po świetnie przyjętym “Wskocz do tego” oraz “Pompuj rap”, Stroprocent wychodzi z całkiem nową inicjatywą promocyjną “StoproCam”. Tym razem kolejni utalentowani raperzy zamykają się w szczecińskim studio, aby w ciągu paru dni wraz z towarzyszącymi im producentami stworzyć całkiem nowy numer, do którego zrealizowany zostaje klip. W sezonie pierwszym udział wzięli Duchu, Senti, EMuody, Dead Baron, Dan, Profeat oraz KPSN. Produkcją bitów zajęli się natomiast: Juicy, Feliepe x Milo, Mienski, Premier Arena, Cries In Spanish i sam uczestnik KPSN.

KPSN ​”Taki ​chooj” ​(prod. ​KPSN)

Podsumowanie zaczniemy numerem KPSNa, od którego nadchodzący materiał ukaże się już na dniach. Reprezentant klasycznego rapu, bezkompromisowo robi najlepszą robotę w swoim klimacie. Nie ma nikogo w polsce, kto potrafi tak jak on wprowadzić powiew świeżości do swoich numerów, pozostając przy starszym brzmieniu. “Taki chooj” to realtalk, oparty na tematyce swojej dotyczasowej kariery muzycznej. KPSN pokazał, że nie tylko jest w formie przed nadchodzącą EPką, ale również potrafi się pozytywnie wyróżnić wśród zawodników “StroproCampu” bez ubiegania się do aktualnie popularnych zabiegów. Dalej co prawda lepszy z niego producent niż raper, jednak wokalnie idzie to w dobrym kierunku.

Dan ​x ​Profeat ​x ​Dead ​Baron ​”Palewave”​ ​(prod.​​Cries​​In​​Spanish)

Będąc zupełnie szczerym, jestem mocno rozczarowany. Ekipa Palewave nigdy nie słynęła z nienagannej liryki, nadrabiali to jednak poprzez flow i styl. Dan rzucił prawdopodobnie jedną ze swoich najgorszych zwrotek w przeciągu ostatnich 2 lat. Profeata natomiast, którego jeszcze nie tak dawno mieliśmy okazję zobaczyć w akcji #StepPick, gdzie wypadł podobnie jak tutaj – mocno średnio. Mam wrażenie, iż tylko Baron rozwija się aktualnie w ekipie. Miejmy nadzieję, iż to tylko chwilowy spadek formy raperów i już wkrótce usłyszymy kolejne tracki większej warte uwagi.

EMuody ​”Bloozgi” ​(prod. ​Premier ​Arena)

Bragga bracie. Nie wiem co prawda, po co mu te rękawiczki, miejmy jednak nadzieję, że nie próbuje naśladować Bezczela. Do tego potrzebna jest jeszcze spora dawka alkoholu przed wejściem na scenę (śmiech). Refren to jesteś pośmiewisko. Polega on głównie na powtarzaniu “ratatatatata” co ma inicjować strzelanie… z palców? Jeszcze chwila i zacznę się zgadzać z Kacprem Gta, odnośnie nowego pokolenia. A może to nawiązanie do Rychu Peji? Słyszałem jego wcześniejsze numery, które jakby nie patrzeć wypadają o niebo lepiej. Doceniam szczerość w tekście, jednak wykonanie pozostawia wiele do życzenia.

Duchu ​”To ​historia” ​(prod. ​Juicy)

Przykre jest to, jak młody talent musi się łapać kolejnych akcji promocyjnych, aby zgarnąć i tak mierne wyświetlenia. Tegoroczny młody wilk popkillera wychodzi do nas tym razem z bardzo spokojnym numerem. Warstwa liryczna skupia się na jego determinacji do muzyki, co świetnie uzupełnia śpiewany refren. Swoista forma rozgrzewki przed nadchodzącym albumem. Nie jest to numer, który będziemy x razy zapętlać, jednak dobrze pokazuje, czego możemy się spodziewać w niedalekiej przyszłości. Osobiście, czekam.

Senti ​”Takich ​poznałem ​jak ​Ty ​/ ​Zapytaj” ​(prod. ​Feliepe ​x ​Milo, ​Mienski)

Senti był moim faworytem. To, że nie został wcześniej doceniony to jakiś kiepski żart. W tym przypadku dostaliśmy dwa numery bazujące na bliźniaczo podobnych patentach. “Zapytaj” to numer, który bezapelacyjnie pozostawił resztę uczestników w cieniu. Pozytywna energia i kipiąca zajawka. Tego przede wszystkim brakuje, dzisiejszym wschodzącym graczom. Do tego nienaganna liryka oraz spore doświadczenie. Technicznie to rzecz jasna popisówka. Jednak to właśnie chciałem zobaczyć w “StoproCampie”.

Zdecydowanie całej akcji brakuje czegoś w formie uzupełnienia. Chociażby w postaci video z samych sesji naraniowych, jak robi dla przykładu popkiller przy promocji “młodych wilków”. Jak piszą organizatorzy, poprzez teledyski mieliśmy poznać bliżej uczestników akcji… czegoś nie rozumiem? Jak oglądanie bujającej się przez 3 minuty garstki ludzi, ma nam ich przybliżyć? Nie byłby przypadkiem lepszy wywiad, nawet grupowy? Największym minusem całego “StoproCampu” jest niewykorzystanie jego potencjału. Jakie są jednak zalety tej inicjatywy? Każdy kawałek pokazuje prawdziwe możliwości muzyka, poprzez parodniową współpracę na linii raper-producent. Aspekt, o którym w dzisiejszych czasach zapomina się coraz częściej. Lanek ostatnio powiedział, że w polsce nie ma prawie producentów. I ja się z nim zupełnie zgadzam. Są beatmakerzy. Osoby klepiące kolejne bity, a następnie sprzedają je komukolwiek. Producent natomiast bierze czynny udział podczas tworzenia utworu od samego początku, aż po sam koniec. Dzięki czemu sami muzycy mogli spokojnie odnaleźć się w swoim klimacie, bez sytuacji pokroju “wybierz jeden z 3 bitów i nagraj zwrotkę”. To jest aspekt, który pozytywnie wyróżnia akcję promocyjną stoprocent wśród reszty podobnych inicjatyw. Na sam koniec warto spojrzeć również na to, czy tak właściwie jest sens ciągnąć “StoproCamp” dalej. Patrząc na wyświetlenia, to niespecjalnie. Dla samych artystów jest to zapewne jednak całkiem ciekawe doświadczenie. Nic więcej.