RECENZJA: Pokahontaz – ”Reversal”

Rahim oraz Fokus to bez wątpienia jedne z najbardziej rozpoznawalnych postaci w świecie polskiej muzyki rap. Pomimo ich rzadko i nieregularnie ukazujących się wydawnictw – Rahim na przestrzeni dekady wydał zaledwie jedną solową płytę i drugą w duecie z L.U.C., Fokus dwie solówki, a pod wspólnym szyldem Pokahontaz wydali do tej pory trzy albumy – cieszą się niesłabnącą popularnością. Po singlowym ''Habitat'' zwiastującym ''Reversal'' jako pierwszy, spodziewałem się bardzo wiele; sam tytuł pozwalał wręcz oczekiwać przewrotu. Czy ten nastąpił?

Otóż okazuje się, że tytuł nowego dzieła Katowickich raperów nijak ma się do jego treści. Płyta jest wtórna zarówno brzmieniowo, tekstowo, jak i wokalnie w stosunku do dwóch poprzednich, i śmiało można by zatytułować ją ''Receptura 3'' albo chociaż ''Re-kontrakt 2''. Utwory na albumie brzmią bowiem w znacznej części tak, jakby nagrane zostały w ciągu sesji nagraniowych podczas prac nad poprzednimi płytami, i nie zmieściły się na nie. Sama zaś warstwa tekstowa pozbawiona jest wersów ze strony Fokusa na poziomie tych padających na ''Prewersjach'', zupełnie, jakby pisząc lirykę na dzieło z Rahimem najlepszy spłodzony materiał pozostawiał na następne swoje solowe wydawnictwo. Dość powiedzieć, że kiedy po którymś z rzędu obcowaniu z materiałem zajrzałem w głąb siebie, i ze zdziwieniem doszedłem do nie śmiesznego wcale wniosku, że przez cały poświęcony mu czas nie zmieniło się we mnie nic. Nie licząc trzech singlowych utworów, nie dowiedziałem się niczego ciekawego co zapadłoby w pamięci, ani nawet nie rozerwałem się w jakimś szczególnym, liczącym się stopniu. Nie poczułem się za jego sprawą wzbogacony duchowo, nabuzowany energią, czy chociażby wprowadzony w melancholię. Raczej znudzony i zażenowany próbą wciśnięcia słuchaczom pod wielce obiecującą nazwą materiału niemal w całości przewidywalnego. Nie takie wrażenia Fokus zapewnił mi podczas odsłuchu ''Prewersji''. Nie takie.

Zdecydowanie najmocniejszymi punktami płyty są singlowe utwory, warte omówienia. Pierwszym z nich jest ''Habitat'' znacznie wyróżniający się muzycznie. Pozbawiony jest zimnych, bezdusznych syntezatorów, posiada osobny klimat, wyraźną melodię, i jako jedyny naprawdę oddziałuje na nastrój słuchacza, tekstowo traktuje zaś o drodze jaką raperzy przeszli by znaleźć się w tym punkcie życia, szacunku dla przeszłości usianej ciężką pracą na sukces. Utwór stanowi esencję tego, czego zabrakło na płycie i wskazuje kierunek, w którym raperzy powinni podążyć, żeby uniknąć kręcenia się w kółko i zjadania własnego ogona. Czwarty album w klasycznym dla duetu brzmieniu nie ma po prostu szans się przyjąć. Pokahontaz po prostu cholernie chce się w końcu usłyszeć na znacznie mniej eksperymentalnie brzmiących podkładach. Ze szczególnym zainteresowaniem wysłuchałem też zawartego na albumie solowego utworu Rahima pt. ''Przeciwwaga''. Gdy dobiegł końca, sięgnąłem odruchowo pamięcią do ostatnich solowych projektów Raha i Fokusa, dochodząc do wniosku, że obaj MC's znacznie lepiej prezentują się w solowej twórczości, jakby jakimś nie-cudem ograniczali się nawzajem pod kątem kreatywności, i lepiej, żeby zajęli się nimi zamiast tracić czas na wspólne dokonania. Myślę, że lwia część słuchaczy czeka na właśnie osobne projekty Raha i Fokusa znacznie mocniej, niż na kolejne albumy ''Pokahontaz''. Trzecim bardzo mocnym punktem albumu jest utwór ''W Ruch'' – rapowana, zabawna łamigłówka nie mająca sobie podobnych. Tekst stanowi istny galimatias, szereg różnego rodzaju załamań ciągu logicznego zdań, którego odszyfrowanie i zrozumienie w pełni wymaga wielu odsłuchów. Fokus rapuje na przykład: ''Ty jesz w domu ten teledysk i oglądasz chipsy/My kochamy miliony i kradniemy księżniczki'', dalej dodając: ''Zero ślubu przed seksem, zero klubu przed ćpaniem/Kto chce zamarihuanizować legalizuanę''. Rahim również popisał się nie lada poczuciem humoru i talentem, nawijając: ''Dla trudnego nic chcącego/Hulaj piekło, duszy nie ma/Czyje gruzy legły w życiach?/Dywieczny odlemat /Dziuraj kopę pod płotem/Murem głowy nie przebijesz/Odwróć ogona kotem/Każdy koniec ma dwa kije''. Rozkminianie tego lirycznego arcydzieła zapewnia masę wyśmienitej rozrywki.

''Reversal'' chwilami nie jest albumem prostym w odbiorze, i odnalezienie się w gąszczu współgrających ze sobą brzmieniowo słów, zrozumienie go, wymaga od słuchacza cierpliwości oraz skupienia. Zarówno Rahim, jak i Fokus, potrafią imponująco, ponadprzeciętnie figlować słowami, akurat pod tym względem stanowiąc wzór dla znacznej części sceny rapowej w Polsce. To, że przekaz na płycie nie jest postawiony jak na tacy, mogłoby sugerować, że jest wzniosły, ale w tym przypadku ciekawa szata formy skrywa pod sobą głównie (chociaż nie tylko) nijakość. Pod kątem poprawności technicznej, w jednym tylko miejscu moje uszy zostały doszczętnie zbrukane haniebnie banalnymi rymami, absolutnie nie przystającymi raperowi z tak długim stażem jak Rahim. Mimowolnie mrużyłem oczy ze zdziwienia, kiedy raper w numerze "3maj Pion'' nawijał: ''Nie należę do tych, których wszyscy lubią/I dobrze – gdyż o nich zwykle mało mówią/Ci w potrzeb oceanie toną, coś tam dłubią/(…)Nie nużą, ale bawią twe teorie lub ciekawią te historie/A co najważniejsze, że nam służą''. Jest to na szczęście jedyny przykład żałosnej grafomanii na albumie.
Jeszcze co do przekazu zawartego w wersach przez obu MC's – być może byłyby przyswajalne w znacznie wyższym stopniu, gdyby wznieśli się oni chociaż nieco ku wyżynom poziomu formy wokalnej, która prezentuje słaby poziom. Obaj MC's, chociaż dysponujący ciekawymi barwami głosu, nie bawią się nim, nie modulują go, nie wkładają w niego uczuć, nie stosują przyspieszeń ani zwolnień, ale gdybym jednak miał powiedzieć, czyich partii wokalnych słucha się lepiej, bez większego wahania wskazałbym na Rahima. Fokus chwilami brzmi nawet jak syntezator mowy, mamrocząc niewyraźnie, wręcz jakby z łaski wersy i drażniąc ucho do tego stopnia, że frustracja wzmaga się w końcu do maksimum powodując natychmiastową chęć wyłączenia albumu i posłania go do diabła. Na domiar złego, jego basowy głos zlewa się niemiłosiernie z syntezatorami w podkładach.

Brak wyraźnego ładunku emocjonalnego stanowi największą wadę albumu. Ładunku tego nie posiada właściwie warstwa muzyczna, wyrzute są z niej głosy obu MC's, nie traktują o nich należycie teksty. Na ''Reversalu'' znajdziemy muzykę pozbawioną duszy, za to z czymś na wzór pokracznie sztucznego odpowiednika tejże. Brak w tej muzyce życia, energii, spontaniczności i naturalności. Jest przesycona syntetyczną martwotą.

Gościnne dogrywki na albumie trzymają w każdym przypadku niezły poziom i nie sprawiają w najmniejszym stopniu wrażenia przypadkowych czy zamieszczonych w myśl zasady ''Bo głupio było nie zaprosić kolegi żeby się dograł''. Wnoszą trochę kolorów do tej szaro burej płyty, i chętnie usłyszałbym ich w dwa razy większej ilości. Na szczególną uwagę zasługują tutaj Bezczel, który w kawałku ''Mówisz i Masz'' nie uronił ani jednego zbędnego, pustego słowa, oraz Wuzet świetnie komponujący się swoim wokalem w dubstepowym, niepokojącym ''Serum''.

W zasadzie, jeśli chodzi o brzmienie albumu, można go śmiało podzielić na dwie części – tą opartą głównie na syntezatorach (pierwsze osiem kawałków), oraz z wpływem Dubstepu (reszta). Za produkcje w bardzo dużej mierze odpowiedzialny jest Dino – bitmejker który niemal w całości opracował podkłady także na poprzedni album duetu, ''Rekontakt''. W moim odczuciu prawie wszystkie bity pozbawione są pazura, brzmią podobnie ale w złym tego słowa znaczeniu (określenie ''spójności'' byłoby zbyt dużym komplementem), zlewają się w całość, nie posiadają jakiejś chwytliwej melodii. Słuchaczy zaznajomionych z wcześniejszymi dokonaniami Pokahontaz warstwa muzyczna ''Reversalu'' nie zaskoczy we właściwie żadnym stopniu. Każdy kolejny album duetu utrzymany w tym samym tonie będzie zasługiwał z pewnością na ocenę o oczko niższą.

Zarówno Rahim, jak i Fokus, wyrobili sobie już markę przez wszystkie lata działania w branży, i pewne jest, że odtwórczy ''Reversal'' rozejdzie się i tak w zadowalającym ich nakładzie, podczas gdy na rynku ukazuje się o wiele więcej płyt mimo znacznie większego poziomu wykonania, sprzedających się słabo i nie pozwalających ich autorom na utrzymywanie się z muzyki, co jest najsmutniejsze w tym wszystkim. ''Rymy niepojęte – brat, to PFK Squad/Masz przed sobą legendę – szach i mat!''– zarapował Fokus w ''Habitat'' jakby nie zdając sobie sprawy z tego, że własnej legendzie trzeba umieć sprostać, czego od wydanych w 2011 roku ''Prewersji'' nie udało mu się uczynić. Na dwóch wydanych od czasu premiery swojej solowej płyty albumach Pokahontaz raper pokazał zaledwie pięćdziesiąt procent swoich możliwości. Potencjał jest, ale zostaje marnowany.

Z tego, co napisałem powyżej, można wywnioskować, że ''Reversal'' jest albumem po prostu fatalnym, ale nie jest to prawda. Brzmi wtórnie, brak mu charakteru, wałkowane w tekstach tematy w większości są nudne, album odsłuchiwany w całości to monotonia, zaledwie kilka utworów nadaje się do radosnego, wielokrotnego zapętlenia i zapada w pamięć, ale to wciąż Pokahontaz – ich twórczość nie ma sobie podobnych, są więc siłą rzeczy najlepsi w swojej klasie, w pewnym sensie są bezkonkurencyjni, wypełniają konkretną lukę na rynku muzycznym, co można im zaliczyć na plus. ''Reversalu'' można, a nawet trzeba posłuchać, jeśli nie zna się jakimś dziwacznym trafem poprzednich dokonań duetu, a szuka się czegoś naprawdę specyficznego. Nie zmienia to jednak faktu, że pod kątem merytorycznym nowy album Pokahontaz to monotonne przerzucanie z podkładu na podkład lirycznych flaków z olejem. Album odsłuchałem, jak każdy recenzowany, kilkukrotnie, ale za żadnym podejściem nie odnalazłem w nim tego czegoś, co sprawiłoby, że z przyjemnością wracałbym do niego jako całości. Wręcz nawet przeciwnie, wrażenie bezpłciowości potęguje się z każdą próbą uskutecznienia takich poszukiwań, coraz bardziej zniechęcając. Gorzkie to słowa, ale, że posłużę się słowami Rahima: ''Gdy nie czuję nie propsuję jak szczodry klakier/Przecież za takie rzeczy płaci się fuckiem''. Ocena 3/6.