RECENZJA: Donatan & Cleo – ”Hiper/Chimera”

Donatan po wydaniu producenckiej ''Równonocy'' stał się chyba najbardziej znanym producentem muzycznym w kraju. Album był czymś zupełnie nowym na tle tego, do czego zdążyli nas przyzwyczaić rodzimi producenci, osiągnął niebywały jak na rapowy album sukces komercyjny, oraz zebrał dobre recenzje i lawinę propsów od słuchaczy. Od samego początku równie intrygująco zapowiadał się materiał mający stanowić owoc współpracy producenta z Cleo, którą zapoczątkował w trakcie cichnięcia szumu wywołanego ''Równonocą''. Od chwili zapowiedzenia projektu minęły prawie dwa lata. Promujące go single zilustrowane barwnymi teledyskami utrzymanymi w klimacie ''Równonocy'' niesamowicie podgrzały temperaturę przed premierą wspólnego krążka producenta i wokalistki, oraz zapewniły tej ostatniej olbrzymią popularność w postaci ponad miliona fanów na Facebook'u (dla porównania – Doda udzielająca się na scenie od ponad 10 lat zebrała ich na swoim fanpage tylko 350 tysięcy!). Wreszcie, album ukazał się 7 listopada, dwa dni wcześniej zyskując status złotej płyty. Czy materiał rzeczywiście wart był zaufania odbiorców, którzy zapewnili mu tak duży przedpremierowy sukces?

Zacznijmy od tego, że chociaż Donatan na początku współpracy z Cleo zarzekał się, że nie zamierza przy jej okazji odcinać kuponów od diamentowej ''Równonocy'', to na ''Hiper/Chimera'' znalazły się utwory stanowiące oczywistą kontynuację tamtych klimatów. Mało tego – trzy z czterech tychże promowały materiał, nasuwając bardzo wyraźnie przypuszczenie, że taką właśnie stylistyką album będzie stał. Obawy okazały się znacznie przesadzone, jednak w moim odczuciu piosenki te nie tylko psują spójność pomiędzy resztą utworów na albumie, ale też są najsłabszym jego ogniwem – wtórnym muzycznie, i pretensjonalnym tekstowo. W ich liryce za wysokie jest bowiem stężenie wersów o oczywistym pięknie ciał słowianek, zamiłowaniu Polaków do picia oraz lenistwa, autoironii oraz humoru najniższych lotów, a i kiepski wtręt polityczny napisany pod kątem mentalności przeciętnego Pana Henia spod wsi Koniec Świata się trafił. Tematy, które zostały poruszone w tekstach ''Slavici'', ''My Słowianie'', oraz ''Brać'' wyeksploatowane zostały dostatecznie wyczerpująco na ''Równonocy'', i tutaj czuć aż zanadto, że zostały opracowane totalnie pod publikę, że to nieco inny kotlet, ale z tego samego mięsa, w tym przypadku już dość przeterminowanego.

Cała reszta utworów jest na wyższym poziomie tekstowym, ale i wobec niego można mieć mieszane uczucia. Za dużo w wersach motywów oklepanych i pseudo poetyckich, mówienia o gwiazdach, wzburzonym morzu, lataniu pod niebiosa, itd., przez co słucha się go z początku bardzo dziwnie. Weźmy po lupę na przykład tytułowy utwór, który zresztą opowiada właśnie o albumie, jako o powołanym przez artystów do życia eksperymentalnym stworzeniu o wielu obliczach. Cóż, może to śmieszne, ale długo to trwało, nim przestałem czuć się nieswojo słuchając śpiewania o Hiper Chimerze, nawet pomimo klasy wokalnej zaprezentowanej przez Cleo. Podobny stosunek miałem do refrenowego ''Kici-Kici'' w kawałku ''Tłusty Czarny Kot''. Tekstowa pretensjonalność będzie zapewne strawna w większym stopniu dla kobiet niż mężczyzn – mi trochę podczas odsłuchu ''Hiper/Chimera'' przypominały się czasy Ich Troje. Zdecydowanie przydałoby się zaangażowanie jakiegoś tekściarza w proces twórczy – album bez wszystkich naiwnych naleciałości w tekstach już zasługiwałby na ocenę o oczko wyższą.

''Hiper/Chimera'' nie jest naturalnie albumem stricte rapowym, ale do powstania materiału przyłożyło jednak rękę kilku artystów hip-hopowych, co uczynić miało go łatwiej przyswajalnym właśnie dla przeciętnego słuchacza czarnej muzyki. No właśnie, miało – rezultat współpracy z tymiż jest w moim odczuciu mało przekonujący z uwagi na zaproszenie do dogrania się MC's po prostu przeciętnych, zamiast zebrania najlepszych z nich, co przecież producent zdołałby uczynić lekką ręką. Mioush smęcący przez zbyt dużą część utworu ''Cofnąć Czas'' odbiera mu moc, którą ten tryska dzięki wokalowi Cleo; rap Waldemara Kasta w ''B.I.T.'' to czysta przeciętność, MC ten przemyca bowiem treść, która wyparowuje z głowy od razu po przesłuchaniu, poruszając kwestie zupełnie nieistotne. Co do Sitka rapującego w kawałku ''Cicha Woda'', to ma tak fatalną dykcję, że kiedy pierwszy raz usłyszałem jego zwrotkę, nie mogłem zorientować się w tym, czy jest anglojęzyczna, czy polskojęzyczna. Jakby tego było mało, nawinął po prostu słabo. W miejsce każdego z udzielających się na albumie gościnnie MC's znalazłbym dziesięciu innych, którzy wpasowaliby się lepiej w klimat utworu, a jeszcze chętniej usłyszałbym rapującą Cleo.

W trzech utworach na płycie rozbrzmiewa udział gości spoza hip-hopowego światka – w ''Brać'' udzielił się zespół Enej, zaś w kawałkach ''Ten Czas'' i ''Nie Pozwól'' – Kamil Bednarek. W pierwszym przypadku, czego można się było spodziewać, współpraca wyszła naprawdę dobrze – zespół znany ze swojej specyficznej, folkowej stylistyki wpasował się jak ulał w klimat utworu. Featuringi z Kamilem Bednarkiem to jednak jak dla mnie kompletna porażka – poziom artystyczny tegoż grajka od dawna leży kwicząc o litość i osobiście traktuje go tylko jako żywą maszynkę do zarabiania pieniędzy, a jego twórczy pierwiastek jako nadający się tylko do przydawania komercyjnego sznytu twórczości muzycznej, oczywiście kosztem artyzmu tejże.

Donatan na albumie jest w naprawdę mocnej formie, chociaż ogólnie jego produkcja odbiega od tej, którą mogliśmy usłyszeć na ''Równonocy'' oraz innych typowo hip-hopowych projektach, jest bowiem jak ulał dopasowana pod kątem współpracy z wokalistką. Brzmienie bębnów producent opracował do perfekcji – nie mają sobie podobnych wśród innych bitmajstrów. W przypadku kilku utworów są gęste i tłuste (''Hiper/Chimera'', ''Tłusty Czarny Kot'', ''VinyLova'', ''Cofnąć Czas''), czasami perkusja zepchnięta z początku jakby na nieco dalszy plan robi swoje po cichu, ale równie doskonale, fantastycznie narastając i budując przy tym napięcie (''Sztorm'', ''Papierowy Ład''), jest także delikatny eksperyment na polu rytmicznym, w postaci szybkiego, bębnowego sztormu w ''B.I.T.''. Pod kątem dźwięków instrumentów, które można usłyszeć na albumie różnorodność jest bardzo duża – poza tymi typowymi dla utworów utrzymanych w stylistyce ''Równonocnej'', takimi jak harmonia, usłyszymy między innymi jazgot gitary elektrycznej w ''Cicha Woda'', elektroniczne plumkanie w ''Hiper/Chimera'' i ''Nie Pozwól'', gitarowe brzdąkanie w ''Tłusty Czarny Kot'', pełne głębi uderzenia w klawisze fortepianu w ''Cofnąć Czas''. Ilość dźwięków w bitach jest dość oszczędna, ale przy tym idealnie wyważona – czuć po prostu, że nad każdym taktem producent pracował długo w skupieniu, nim nadał mu ostateczny kształt. Cieszy, że na albumie znajdziemy utwory zarówno wyraźnie naładowane energią, jak i nostalgią, dzięki czemu coś dla siebie znajdzie na albumie każdy – tak wesołek, jak i smutas.

Donatan ze swoimi podkładami gra tutaj jednak drugie skrzypce. Na pierwszy plan wybija się Cleo ze swoim wokalem – już pierwsze zderzenie z nim na albumie, w utworze ''Introdukcja'' – zachwyca. Dziewczyna ma mocny głos o naprawdę wyjątkowo charakterystycznej barwie, perfekcyjnie pasującej do twórczości, której podjęła się z producentem. Operuje nim arcy sprawnie, przechodzi płynnie od tonacji wysokich do niższych i odwrotnie, przeciąga sylaby, zaś emocje wyraża nim po prostu genialnie. To w głównej mierze dzięki niemu utworów można słuchać z niesłabnącą przyjemnością kilkadziesiąt razy. We wszystkich z nich, poza singlową, anglojęzyczną ''Slavicą'', wokalistka śpiewa po polsku i chwała jej za to, bo takiego głosu chce się wreszcie posłuchać w rodzimym języku.

Zupełnie czegoś innego spodziewać można było się po albumie mając w pamięci single go promujące – głównie wtórne, słowiańskie zagrania. Właściwie w ciemno założyłem, że będzie to niemal ''Równonoc 2'', ale na szczęście materiał prezentuje się zupełnie inaczej. Pierwszy odsłuch ''Hiper/Chimera'' może nieco odrzucać, ale z każdym kolejnym płyta wchodzi coraz łatwiej, staje się coraz przyjemniejsza i na jej pretensjonalność tekstową, uznaną początkowo za niewybaczalną, idzie po prostu nieco przymknąć oko. Bo niestety wady materiału rzucają się w uszy od razu, ale dostrzeżenie jego atutów wymaga czasu. Materiał powstawał niemal 2 lata, ale nie do końca jest to czuć po nim. Po odsłuchu chciałoby się czegoś więcej. Chcąc scharakteryzować materiał w jednym zdaniu, można rzec, że jest przebojowy od początku do końca – każdy utwór prezentuje tak samo duży potencjał komercyjny, i w takim samym stopniu nadaje się na singiel, ale nie jest to przy tym niestety artystyczny majstersztyk, chociaż też nie jest to album całkowicie z artyzmu wyzuty. Producent i wokalistką powołali do życia twór dziwaczny i trochę chwilami pokraczny, ale przyjazny i dający się lubić. Cokolwiek by nie mówić o materiale, coś zawsze czuje się słuchając go. Nie da się po prostu być neutralnym wobec niego. Nie jest miałki, bezpłciowy. Ma swój wyrazisty charakter. I nie ma sobie podobnych na polskim rynku.

Długo zastanawiałem się nad oceną końcową dla projektu, oscylującą pomiędzy czwórką a piątką. Z jednej bowiem strony jeden punkt do oceny końcowej wypada dodać z uwagi na fakt, że to jedyna tego rodzaju pozycja na rodzimym rynku, w pochwale dla jego autorów za to, że mieli odwagę pójść w wyjątkowym kierunku. Z drugiej jest to jednak płyta dość mocno komercyjna, chwilami w najgorszym tego słowa znaczeniu, zawiera nudne w większości zwrotki gościnne, a w jej warstwie tekstowej brak dojrzałości. Ostatecznie zdecydowałem się na czwórkę, z tym, że jest to nota dość subiektywna. Zamiast jednego oczka wzwyż mogę rzec, że takiej inwencji twórczej i kreatywności nigdy za wiele i szkoda byłoby bardzo, gdyby współpraca artystów zakończyła się na tym jednym albumie – tenże wypadł ciekawie, a i następne ich wspólne dziecko mogłoby być znacznie dojrzalsze tekstowo. Ocena: 4/6.